Öğrenilen Çaresizlik Nedir?

Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir?

Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin kontrol edilemeyen olaylar karşısında pasif ve yardımcı olmayan bir tutum geliştirmesi durumudur. Psikoloji alanında önemli bir kavram olan bu durum, ilk kez 1960’larda psikologlar Martin Seligman ve Steven F. Maier tarafından tanımlanmıştır. Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin zorluklar karşısında etkili çözüm yolları bulma yeteneğini kaybettiğini hissetmesine neden olur. Bu durum, depresyon ve kaygı bozuklukları gibi psikolojik sorunlarla yakından ilişkilidir.

Teorik Temeller

• Tarihsel Gelişim: Seligman ve Maier’in elektrik şoklarına maruz bırakılan köpekler üzerinde yaptıkları deneyler, bu köpeklerin kaçınma davranışı göstermekte zorlandıklarını ortaya koymuştur.
• Temel İlkeler: Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin deneyimlediği negatif olayların kişisel, sürekli ve genelleştirilebilir olduğuna dair üç temel inanca dayanır.

Öğrenilmiş Çaresizliğin Belirtileri

• Pasiflik: Birey, sorunları çözmek için aktif çaba göstermek yerine pasif kalmayı seçer.
• Motivasyon Kaybı: Karşılaşılan zorluklar karşısında çaba göstermenin anlamsız olduğuna dair bir inanç gelişir.
• Düşük Öz-yeterlilik: Birey, başarıya ulaşabileceklerine dair inancını kaybeder.

Etkileri

• Psikolojik Sağlık Üzerindeki Etkileri: Depresyon, kaygı bozuklukları ve stres gibi psikolojik sorunlara yol açabilir.
• Akademik ve İş Performansı: Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin okul veya iş hayatındaki performansını olumsuz etkileyebilir.
• Sosyal İlişkiler: Bireyin sosyal ilişkileri üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir, izolasyon ve yalnızlığa neden olabilir.

Üstesinden Gelme Yolları

• Bilişsel Davranışçı Terapiler: Bireyin olumsuz düşünce kalıplarını tanıması ve bunlarla mücadele etmesine yardımcı olur.
• Yeniden Çerçeveleme: Olaylara farklı açılardan bakmayı öğrenmek, bireyin olayları kişisel, sürekli ve genelleştirilebilir olarak görmesini engeller.
• Destekleyici Sosyal Ağlar: Aile, arkadaşlar ve profesyonellerden oluşan destek ağları, bireyin üstesinden gelme yeteneğini artırabilir.

Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin hayatı üzerinde derin ve geniş kapsamlı etkilere sahip olabilir. Ancak, uygun müdahaleler ve stratejilerle bu durumun üstesinden gelmek mümkündür. Bireyin aktif çaba göstermesi ve profesyonel yardım alması, öğrenilmiş çaresizlikle mücadelede kritik öneme sahiptir.