Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), genellikle çocukluk döneminde başlayan ve dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlarla karakterize edilen bir gelişimsel bozukluktur. DEHB, okul başarısı, sosyal etkileşimler ve günlük aktiviteler üzerinde önemli etkilere sahip olabilir. Bu bozukluk, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir, ancak belirtileri yaşa ve bireysel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir. DEHB’nin temel özellikleri arasında dikkatini bir konu üzerinde yoğunlaştırmada güçlük çekme, kolayca dikkatinin dağılması, aşırı hareketlilik ve düşünmeden hareket etme bulunur.
DEHB’nin belirtileri üç ana kategoriye ayrılır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Dikkat eksikliği belirtileri arasında kolayca dikkatin dağılması, ayrıntıları gözden kaçırma, organizasyon sorunları ve görevleri tamamlamada zorluk bulunur. Hiperaktivite, sürekli hareket halinde olma, otururken yerinde duramama ve aşırı konuşma eğilimleriyle kendini gösterir. Dürtüsellik ise, sıra bekleyememe, düşünmeden hareket etme ve riskli davranışlar sergileme şeklinde ortaya çıkar. DEHB teşhisi, genellikle çocuğun davranışlarına yönelik ayrıntılı bir tıbbi, psikolojik ve eğitimsel değerlendirme sonucunda konur.
DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve beyin yapı ve işleyişindeki farklılıkların bir kombinasyonu olarak düşünülmektedir. Araştırmalar, DEHB’nin ailelerde görülme eğiliminin yüksek olduğunu göstermektedir, bu da genetik faktörlerin rolünü işaret etmektedir. Çevresel faktörler arasında gebelik sırasında alkol ve tütün kullanımı, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi faktörler bulunur. Ayrıca, beyin görüntüleme çalışmaları, DEHB olan bireylerde bazı beyin bölgelerinin boyut ve aktivitesinde farklılıklar olduğunu göstermektedir.
DEHB tedavisi, genellikle davranışsal stratejiler, ilaç tedavisi ve psikososyal müdahalelerin bir kombinasyonunu içerir. Davranışsal terapi, çocuğun düzenli ve yapılandırılmış bir ortamda olumlu davranışları teşvik etmeyi amaçlar. İlaç tedavisi, genellikle dikkati artırmak ve hiperaktiviteyi azaltmak için reçete edilir. Ayrıca, aile eğitimi ve okul bazlı müdahaleler de önemli bir rol oynar. DEHB olan çocukların ebeveynleri için eğitim programları, ebeveynlerin çocuklarını daha etkili bir şekilde desteklemelerine yardımcı olabilir.
DEHB, bireyin akademik performansından, sosyal ilişkilerine ve günlük yaşam becerilerine kadar geniş bir alanda etkiler yaratabilir. Okulda, DEHB olan çocuklar dikkatlerini sürdürememe ve organizasyon sorunları nedeniyle zorlanabilirler. Sosyal olarak, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar nedeniyle arkadaşlık ilişkilerinde güçlükler yaşayabilirler. Yetişkinlerde DEHB, iş performansı ve kişisel ilişkiler üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir. Ancak, uygun tedavi ve destekle, DEHB olan bireyler başarılı ve tatmin edici bir yaşam sürdürebilirler.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu etkileri olabilen bir durumdur. Bu bozukluğun anlaşılması ve etkili bir şekilde yönetilmesi, bireyin akademik, sosyal ve kişisel gelişimi için hayati öneme sahiptir. Uygun tedavi yaklaşımları ve destekleyici çevre, DEHB olan bireylerin potansiyellerini en iyi şekilde kullanmalarını ve yaşam kalitelerini artırmalarını sağlayabilir.
